ABD – Orta Doğu İlişkilerinin Tarihi alt açıklaması ile Karakarga yayınlarından çıkan Çizgi roman şeklinde ki kitabın orijinal ismi “Les Meilleurs Ennemis”dir.
Orta Doğu Tarihi Profesörü Jean-Pierre Filiu tarafından yazılan kitabı, Çizer David B. resimlemiş ve zor okunur bir kitap olmaktan çıkartıp, çok yalın ve anlaşır bir hale gelmesini de sağlamış. 313 sayfa olarak yayınlanan kitap o kadar seri bir şekilde okunabiliyor ki elinize almanız ile bitirmeniz bir oluyor.
“Eski bir Hikaye” alt başlığı ile başlayan kitap, 4400 yıl öncesine uzanıp Gılgamış’tan anekdot aktarıyor. Bu çok değerli bir ön bilgilendirme aslında çünkü sorunun kökeninin ne kadar eski olduğunu anlamamız ve tarihsel süreci hissedebilmemiz için önemli.
Uruk kentinin kralı Gılgamış ve arkadaşı Enkidu’nun hikayesi 2003 yılında Amerika’nın Irak’a saldırısı ve ülkeyi kargaşaya terk etmesi üzerine Başkan George W. Bush’un sözlerine bağlanıyor. Aslında binlerce yıldır anlatılan hikayeden ders çıkartamamış bir coğrafya için Gılgamış’a atıfta bulunan iki acımasız insana bağlanıyor daha doğru.
“Harekete geçmek riskli, harekete geçmemek de aynı derecede riskli. Bildiğimiz şeyler var ve onları bildiğimizi biliyoruz. Bu, bilinen bir bilinendir. Bir de bilmediğimiz şeyler var. Bu da bilinen bilinmeyendir. Bilinmeyen bilinmeyen de vardır; Yani henüz bilmediğimizin farkında olmadığımız bilinmeyenler. Bu bize bir şeyler öğretir mi? Yaşadığımız dünyanın sert ve engin bir dünya olduğunu öğretir mi?” Enkidu / Gılgamış
“Barbarlık” alt başlığı ile Amerika’nın Cezayir ile ilk diplomasisi ve sürecin işleyişini, “Petrol” alt başlığı ile Amerika – Sudi Arabistan ilişkisi başlangıcı ve süreci, “Darbe” alt başlığı ile Amerika – İran ilişkilerinin başlangıcı ve İngiltere, Fransa gibi ülkelerle de başlayan rant kavgası, bu kavga ile İran’ın içten içe çürütülmesi süreci (burada eski İran başbakanı Musaddık’a da değinilmiş sadece bunun için bile okunmalı),
“Benim tek suçum, petrol endüstrisini millileştirmektir.” Musaddık
“Altı Gün” alt başlığı adını aldığı savaş döneminde Mısır – Suriye – Ürdün – Sudi Arabistan gibi Orta Doğu topraklarının yanı sıra, Fransa – İsrail ilişkileri, Rusya’nın bu coğrafyada söz sahibi olmasını engelleme politikası anlatılır.
“Orta Doğu’nun özgür devletleri, bağımsızlıklarını korumak için yardımcı güçlere ihtiyaç duymaktadır ve bu devletlerin büyük çoğunluğu bunu arzu etmektedir.” / Eisenhower (ABD Başkanı). Ne güzel açıklamış değil mi, tüm yapılanların 1956 yılında ki açıklaması bu işte, yardım, destek, bağımsızlığı koruma, inançlara saygı falan filan. Bu toprakların hala ders almayıp aynı söylemlerle sömürüldüğünü görmek üzücü gerçekten.
“İki Savaş Arası” alt başlığına geçtiğimiz de artık yeni bir oyuncu sahneye çıkar. Önceleri sesi çok çıkmayan küçük bir devlet; İsrail. İlginç bir not: Kasım 1967’de, Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi’nin 242 sayılı karar taslağı oylanır ve Fransızca metinde “İsrail’in işgal ettiği tüm topraklardan çekilmesini” ön gören karar, ABD’nin “evet” oyuyla kabul edilir. Ancak metnin İngilizce versiyonunda ( ki bunu sadece ABD imzalar) bu geri çekilme belli şartlara bağlanır. Nasıl devlet eliyle kandırmaca, hem de tüm dünyanın gözü önünde.
“1979” alt başlığı Jimmy Carter’ın başkan seçilmesi ile yeniden şekillenecek olan İsrail meselesini, İran Devrimi’ni, İsrail – Arap Barışı’nı, Kara Kasım’ı, Mekke Katliamı’nı ve Afganistan sürecini anlatır. “Lübnan (1982 – 1984)” başlığı ile bu ülkenin kargaşaya sürüklenmesi, “Yeni Düzen (Irak 1990 – 1991)” alt başlığında önce İran – Irak Savaşı, devamında da Irak’ın (En güçlü Arap ordusu olduğu söyleniyor) nasıl darmadağın edildiği anlatılıyor. Bu bölüm de Bin Ladin olayı ve 11 Eylül saldırısı da anlaşılır bir netlikle açıklanmış.
Sonrasında Amerikan başkanlarının görev sürelerinde ki Orta Doğu politikaları bu coğrafyanın nasıl kaderi haline geldiğini anlamamıza yetecek düzeyde anlatılıyor ve şu cümleler ile kitap bitiyor:
“Amerika bölgeye her zaman iyi amaçlarla müdahil olmamış. Ama bölgeden hep kötü zamanlarda çekilmiştir. Oysaki; Pakistan’dan Libya’ya, Türkiye’den Yemen’e bütün halkların yaşadıkları savaş, açlık, sürgün ve terörizmin ucu bir şekilde Avrupa’ya ve ABD’ye dayanmaktadır.”
Çizgi roman haline getirilerek kolay okunur olmuş, basit anlatımı ile tarihten günümüze kadar ki süreç çok iyi özetlenmiş. Kendi yaşadığımız coğrafyayı anlamamız açısından çok faydalı bir kitap olduğu kanaatindeyim. Alın, okuyun notu ile bitirelim.
Barış, Mayıs 2022
